گزارش- امیدبانوان؛ پیش‌ترها در بسیاری از محلات و معابر در حین وقوع مشاجره‌ای که طی آن دو فرد در بدترین شرایط روحی با هم گلاویز شده و تاحد امکان از کتک‌کاری تا چاقوشی و قمه‌زدن امتناع نمی‌کردند، عده‌ای دور آن‌ها را به طور گسترده‌ای خلوت می‌کردند تا بدون هیچ نفر سوم، به زورآزمایی بپردازند. چیزی شبیه خروس‌جنگی‌ها در محلات جنوبی شهرها یا در مرتبه‌های بالاتر، نزاع‌هایی که میان دو قبیله اتفاق می‌افتاد؛ هیچ نفر سومی برای میانجی‌گری وجود نداشت و جایی از شهر را برای زورآزمایی خالی می‌کردند.

اما آنچه این روزها در جامعۀ مدنیِ حاضر به کرات شاهد آن هستیم؛ بروز خشم و سرایت آن به سایر افراد جامعه به صورت رندم و دومینووار است که -با تمام پیشرفت‌ها و آموزه‌های متعدد در فضای مجازی و تکثیر مقالات و برنامه‌های زنده در کلاب‌های متفاوت درخصوص مواجهه و مقابله با پیامدهای روانی و نحوۀ برخورد با افراد متعدد در کالبدهای گوناگون- به عینه درحال گسترش و تکثیر است.

بسیاری از کارشناسانِ امر در این زمینه، بروز اختلالات روحی- روانی در بین افراد جامعه را نشأت‌ گرفته از درگیریِ ممتد با کووید19 می‌دانند که به طور گسترده بر خلقیات افراد تأثیر گذاشته و به تبع تحولات متعدد در زندگی اعم از فضای اشتغال و تغییر سبک زندگی و تنگنای اقتصادی و... به کاهش آستانه تحمل و بروز نوسانات خلقی انجامیده است اما پرخاشگری در سنین نوجوانی- جوانی به‌خصوص میان دخترانِ جوانِ جامعه حرفی دیگر برای گفتن دارد!

طی دوسال گذشته تا کنون، علی‌الخصوص در ماه‌های گذشته، درگیری و نزاع‌های خیابانی به طور فزاینده در روند صعودی قرار گرفته و دعواهای زبانی و گاهاً نزاع‌های تن به تن در بین دختران جوان تاحدی شیوع پیدا کرده که نزاع‌های مذکور در کشاکش دعواهای خیابانی اعم از مترو، اتوبوس‌های بی آر تی، ترددهای داخل شهری پشت ترافیک، چراغ قرمز و یا حتی بازارگردی‌های ساده، حکایت از بحران سلامت روان در بین دختران جوان جامعه دارد که قدکشیدنِ قداره‌ها را به رخ می‌کشد!

«دخترانی که گلادیاتور شده و به جان هم می‌افتند»، «رفتارهای شرورانه را مردانه تلقی نکنیم»، «دخترانی که برای رسیدن به آزادی در پی رفتار و گفتار پسرانه‌اند»، «این قهقهه تلخ است» و... عناوینِ گزارشات متعددی است که طی ماه‌های گذشته در پس نزاع‌های دخترانه در شماری از پایگاه‌های خبری بارگذاری شده و از خلأ توجه به روحیات خشن در دختران جامعه حکایت دارد.

با توجه به گزارشات مستند و از نگاه جامعه شناسی، وقتی به محیط‌های اداری وارد می‌شوید و به اصطلاح تازه‌وارد هستید؛ عبارتِ «کت تن کیست؟» از اساسی‌ترین سوال‌هایی است که در ذهن جای می‌گیرد و همه می‌خواهند بدانند رئیس کیست و چه کسی بیشترین تأثیر را در تصمیم گیری‌های مهم شرکت و مدیران دارد. این مقوله که این روزها در بین شماری از نزاع‌های خیابانی درحال تصویر است گویای این مطلب است که افرادِ درگیر، سعی دارند نشان دهند، کت تن این دسته افراد است و حرف اول و آخر را می‌زنند!

تکثیر دعواهای خیابانی در قشر دخترانِ جوان، در تیرماه جاری پُرصدا شد و اخبار متوالی در چندروز پی در پی از نزاع‌های دخترانی حکایت داشت که قمه به دست، قهقهه‌زنان، قلدرمآبی را به نمایش گذاشته بودند و این روزها هنوز هم ردپای خنده‌های تلخ کامیابی در پس پیروزیِ نزاع‌های چندنفره دخترانه در حاشیه خیابان‌ها، بوستان‌ها و حتی وسایل حمل‌ونقل شهری دیده می‌شود و ماجرای بحران اختلالات روانی ادامه دارد.

در این میان میرمحمود حریرچی- جامعه‌شناس؛ تیرماه جاری در واکنش به ویدئو منتشرشده در فضای مجازی و درگیری گروهی از دختران و قمه‌کشی یک دختر مطرح کرد: «من در ابتدا که این فیلم را دیدم، تردید کردم و احساس کردم شاید یک حالت نمایشی داشته باشد، اما با حالت‌هایی که بروز می‌دادند و الفاظی که به هم می‌دادند متوجه شدم که فیلم واقعی است. وی با اشاره به رفتار خشونت‌آمیز دختران در این فیلم ادامه داد: بدتر از آن تحقیر و تمسخری است که اطرافیان آن‌ها به ویژه پسرانی که در آن نزدیکی هستند با عدم مداخله خودشان نشان می‌دادند و کنار ایستاده‌اند و دخترانی که با هم درگیر شده‌اند را تحقیر می‌کنند. این تحقیر جنسیتی در کشور ما روز به روز افزایش پیدا می‌کند و ما اشکال مختلف آن را می‌بینیم. در این فیلم نیز شکلی از همین تحقیر جنسیتی دیده می‌شود و این بی‌تفاوتی پسران به همراه قهقهه‌هایشان چیزی جز تحقیر جنسیتی نمی‌تواند باشد».

این جامعه‌شناس با تأکید براینکه بدون تردید، خشونت در جامعه ما به شدت رواج پیدا کرده، معتقد است: «خشونت فقط شامل خشونت فیزیکی نیست، بلکه خشونت کلامی، خشونت مالی و خشونت عاطفی را شامل می‌شود و ما همه این خشونت‌ها را در خانواده و جامعه می‌بینیم. معتقدم دخترانی که در این درگیری هستند قصد داشتند با استفاده از الفاظ رکیک و رفتارهای این چنینی ادای مردان را دربیاروند و معتقدم با این رفتار می‌خواستند بگویند دختران اگر لازم باشد می‌توانند مانند مردانی باشند که به آن‌ها می‌خندند و این یعنی الگوبرداری از رفتارهای خشونت‌آمیز مردانه. دلیل اصلی این الگوبرداری نیز این است که ما بلد نیستیم با هم صحبت کنیم و اهل گفت‌وگو نیستیم».

این نگاه از دختران پرحاشیۀ خشونت‌بار درحالی یک بُعد جامع روانشناختی را در خود نهادینه دارد که به باور سید هادی معتمدی- آسیب‌شناس اجتماعی و متخصص اعصاب و روان؛ «درصدی از نوجوانان از جمله دختران دچار اختلال شخصیت ضد اجتماعی هستند و می‌توان آنها را جزء اشرار تلقی کرد. یک‌درصد دختران جامعه اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارند، یعنی از هر ۱۰۰ دختر یک نفر رفتار ضد اجتماعی و از هر ۱۰۰ پسر نیز سه نفر این اختلال را دارند، بنابراین چنین شخصیت‌هایی از دید روانپزشکی جزء افراد شرور تلقی می‌شوند. در واقع یک تیپی از دختران و پسران علاقه‌مند به شرارت هستند. این رفتارها بیمارگونه تلقی شده و افراد باید برای درمان به کلینیک درمانی مراجعه و تحت درمان قرار گیرند».

کاربرد نام اشرار و بیمار در کنارهم درحالی تسمیۀ دووجهی در میان دارد که به طور صریح اگر فردی در گروه بیمار و دچار اختلالات روحی- روانی باشد را نمی‌توان در دستۀ اشرار قرار داد که به تعبیرِ آسیه اناری- عضو تیم تخصصی کودک و نوجوان در انجمن ازدواج و خانواده کشور؛ «نوجوانان جامعۀ ما مورد غفلت واقع شده‌اند. ما سینما و تئاتر نوجوان نداریم، فضای بازی مخصوص نوجوان نداریم، نوجوانان عملا از بسیاری فضاها محروم می‌شوند و جاهایی که مخصوص تفریح نوجوان باشد وجود ندارد. برای عدم بروز چنین رفتارهایی باید نوجوانان جایی برای ابراز هیجانات خود، کاهش خشم و در تماس بودن درست با جنس مخالف و جایی برای کسب تجربه‌های جدید داشته باشند. ببه گفتۀ وی: ویدئو پخش‌شده نه تنها زنگ خطری برای خانواده‌ها بلکه زنگ خطری به کل جامعه و مسئولین است تا ببینند جمعیت نوجوان کشور در چه وضعیتی به سر می‌برند».

درحالی یک بند از سخنان آسیه اناری متمرکز بر عدم جداسازیِ تفاوت‌های مردانه زنانه است که به اعتقاد وی؛ ایجاد محدودیت برای دختران تنها منجر به این می‌شود که دختران برای اثبات خود به ویژگی‌های مردانه و رفتارهای پسرانه روی آورند، اگرچه تفاوت‌هایی میان مغز زنان و مردان وجود دارد اما نباید این تفاوت‌ها را بزرگ کرد، در غیر این صورت دختران برای اثبات اینکه تفاوتی میان زن و مرد وجود ندارد به رفتارهای مردانه و پرخاشگرانه روی می‌آورند.

در این میان اما جدا از پردازش درخصوص تفاوت‌های فیزیکی جسمی و یا ویژگی‌های شاخص در هر جنس مشخص در جامعه، بزرگنمایی و کسب قدرت ازجمله موارد بسیار شایع در این زمینه است که دختران با اطلاق بر جملۀ کت تن کیست! ادامه‌دهندۀ نزاعی می‌شوند که به بحران‌های آسیب‌زا در جامعه اضافه می‌کند و به گفتۀ گوهر یسنا انزانی- متخصص روانشناسی و مشاوره؛ «درحال حاضر پرخاشگری فیزیکی دختران به شدت شایع شده که ازجمله دلایلِ آن، کسب احترام و قدرت است. از این رو والدین باید به فرزندان خود احترام بگذارند و به آنها قدرت دهند؛ به این معنا که استعدادهایشان را کشف و در راستای استعدادهایشان برنامه‌ریزی مناسب داشته باشند. هرچه نوجوانان هدفمندتر باشند کمتر به سوی ارتباطات و رفتارهای نامناسب کشیده می‌شوند» که در این راستا محمد کاظم زاده- روانشناس و خانواده درمان‌گر نیز معتقد است: «نخستین موضوعی که در این اتفاق باید مورد بررسی قرار گیرد بحث علاقه‌مندی و پایبندی و احساس خوب داشتن به کلیشه جنسیتی است. کلیشه جنسیتی یعنی داشتن اصول، قوانین، هنجارها و پایبندی‌هایی که متناسب با جنسیت انسانی است که این امر از هنگامی که افراد از سن ۱۱ و ۱۲ سالگی، آرام آرام شروع به ساخت هویت خود می‌کنند به این هویت جنسیتی پایبند می‌شوند. حال وقتی این پرسش مطرح می‌شود که چرا دختران ما در محدوده سنی ۱۳ یا ۱۴ سال این پایبندی را ندارند، باید گفت: این امر دلایلی دارد از جمله اینکه برای نشان دادن قدرت بیشتر است یعنی وقتی افراد برخلاف کلیشه جنسیتی خود رفتار یا یکسری نشانه‌ها را بروز می‌دهند، می‌تواند نشانه قدرت‌خواهی بیشتر باشد. وی با تأکید بر اینکه این سه محور یعنی نشان‌دادن قدرت بیشتر، اعتراض و نداشتن درک عمیق از جنسیت می‌تواند محورهای اصلی احساس منفی نسبت به کلیشه جنسیت باشد، خاطرنشان کرد: آنچه اهمیت دارد این است که افراد به دلیل اینکه آموزش دقیقی ندیده‌اند به فلسفه نشانه‌ها و اصول و قواعد پی نبرده‌اند یا چنین چیزی در حوزه اهمیت آنان نبوده است».

و در این مسیر آنچه به شدت از سال‌های گذشته تا کنون با بی‌توجهی از سوی مشاوران و مسئولانِ ذی‌ربط روبه‌رو بوده و به حجم بالای پرخاشگری منتهی شده؛ نادیده‌انگاریِ موارد مذکور در کنارِ پیدایشِ اختلالات روحی- روانی در میان دخترانِ نوجوان است که به گفته کارشناسان امر در این زمینه، ضرورت دستیابی به درمان آسیب‌های روحی و روانی در دوران کرونا و پساکرونا را دوچندان کرده است و به گفتۀ احمد حاجبی- مدیر کل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ «براساس بررسی‌های انجام‌شده ۲۹.۷ درصد افراد در گروه سنی بالای ١۵سال به بالا یک مشکل روانشناختی دارند و میزان شیوع اختلالات در مبتلایان کرونا ٣٩.٧ درصد است».

این موارد اگرچه زنگ خطر موجود در این راستا را به صدا درآورده که عطاءالله محمدی- روانشناس نیز با اشاره به اینکه پس از کرونا با موجی از بیماری‌های روحی و روانی در کشور مواجه خواهیم بود، معتقد است: «استرس، اضطراب، افسردگی، بروز رفتارهای خشن و پرخاشگرانه، اعتیاد، بزه کاری، اختلال شخصیت و... برخی از مشکلاتی هستند که در دوران پس از کرونا در سطح جامعه نمایان خواهد شد».

با درنظرگرفتنِ فضای غالب درجامعه که به طرفه‌العینی به پرخاشگری و عدم کنترل روانی منتهی می‌شود و تمرکز بر این مهم که صرف‌نظر از وجهۀ ظاهریِ درگیری‌های خیابانی بین دختران جوان جامعه، پرداخت و واکاوی برای تهیه و اجرای آموزه‌هایی مبتنی بر حفظ سلامتِ روان در بحبوحه پساکرونا و ایجاد فرهنگ‌سازی‌های بناشده بر آرامش و آموزش کنترل خلقیات، ازجمله مسائل قابل اشاره و حائز اهمیت در جامعه کنونی است؛ باید منتظر بود و دید دغدغۀ مسئولانِ امر در این زمینه نیز به فروکشِ غوغای جوانی در پسِ صداهای مردانه در کالبد دخترانه منتهی خواهد شد یا همچنان بدون برنامه‌های روتین در جهت سازماندهی خلقیات جوانان و ایجاد فضای آرامش‌بخش در جامعه، شاهد نزاع‌های پی در پی به انحای گوناگون خواهیم بود!