آنچه والدین باید در مورد کودکان بیش‌فعال بدانند
متخصص روانپزشکی با اشاره به توصیه‌های غیردارویی در درمان پیش فعالی گفت: این اختلال در پسران حدود ۳ تا ۵ برابر بیشتر از دختران رخ می‌دهد.
کرج - امید بانوان؛ فارس نوشت؛ علیرضا سفیدچیان درباره عارضه بیش‌فعالی در کودکان گفت: بیش‌فعالی یک اختلال روانپزشکی کودکان با شیوع 3 تا 7 درصد در مقطع ابتدایی است که در بعضی از موارد در سنین بزرگسالی هم ادامه می‌یابد، در اصطلاح علمی به آن ADHD هم گفته می‌شود.
وی در ادامه افزود: اختلال بیش‌فعالی شامل ترکیبی از مشکلات از قبیل عدم توانایی در حفظ توجه، فعالیت زیاد و رفتارهای ناگهانی است در پسران حدود سه تا پنج برابر بیشتر از دختران رخ می‌دهد و اغلب از سه سالگی پدیدار می‌شود، در پسران علائم بیش‌فعالی بیشتر به صورت تحرک و فعالیت زیاد و در دختران به صورت بی‌توجهی دیده می‌شود.
انواع اختلال ADHD
متخصص روانپزشکی درباره نوع اول اختلال بیش‌فعالی عنوان کرد: نوع اول ADHD ترکیبی است که شامل بی توجهی، بیش‌فعالی است، معمولا این کودکان نمی‌توانند کارهایشان را تمام کنند و همیشه آشفته و حواس‌پرت بوده و در زمینه تحصیلی با مشکل روبرو هستند، اصطلاحا گفته می‌شود که مغز این کودکان از نظر سرعت مانند یک ماشین فراری است، اما ترمز آن‌ها از نوع دوچرخه است یعنی ذهن آن‌ها در حال مسابقه است و در زمان لازم نمی‌توانند سرعتشان را کم کنند; این نوع بسیار شایع است و در پسرها هم بیشتر دیده می‌شود.
سفیدچیان، در توضیح نوع دوم یعنی پرتکانش‌گری اذعان داشت: در پرتکانش‌گری کودکان معمولا دونشانه پرتحرکی و تکانش‌گری را نشان می‌دهند اما توجه خوبی دارند، همچنین مرتکب کارهای خطرناکی نظیر بالارفتن از دیوار،کمد می‌شوند و مرتب در حال دویدن، پریدن و تکان دست‌ها هستند، این کودکان بسیار پرحرف بوده و حرکاتی بی‌جا، نامناسب و خشن از خود نشان می‌دهند و در مجموع نمی‌توانند در جای خو آرام بگیرند.
متخصص روانپزشکی با اشاره به نوع سوم که در دختران شیوع بیشتری دارد، گفت: نوع سوم ADHD بی‌توجهی است، در واقع کودکان بی‌توجه بیش‌فعال نیستند به طوری‌که مدرسه شکایتی از بیش‌فعالی این کودکان ندارد، اما این کودکان در تمرکز و دقت دچار مشکل هستند و توان دقت به جزئیات را ندارند، وسایل خود را گم می‌کنند و نمی‌توانند به حرف والدین یا معلم به دقت گوش دهند.
چگونگی تشخیص ADHD
سفیدچیان، درباره چگونگی تشخیص این اختلال تصریح کرد: هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد، لذا تشخیص ما متکی بر پاسخ بیمار به سوالات و توضیحات خانواده است، همچنین با ارزیابی که ما از معلمین و اولیا می‌کنیم به مشکلات کودک در مدرسه پی خواهیم برد.
وی افزود: البته مجموعه‌ای از تست‌های روانشناختی در تشخیص این اختلال به کمک ما می‌آیند.
متخصص روانپزشکی گفت: در واقع کودک مبتلا به ADHD باید ترکیبی از علائم بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانش‌گری را حداقل به مدت شش ماه داشته باشد و البته علائم باید فرد را دچار مشکل کرده باشند.
سفیدچیان، با تأکید بر این‌که تشخیص این بیماری فقط برعهده روانپزشک است، بیان کرد: بسیاری از والدین و اولیا مدرسه در تشخیص بیش‌فعالی دچار اشتباه می‌شوند، یعنی شلوغی و شیطنت یک کودک حتما به معنای وجود اختلال ADHD نخواهد بود، باید در نظر داشته باشیم که در بعضی از بچه‌ها اضطراب و افسردگی و بیماری‌هایی که بر روی مغز تأثیر می‌گذارند علائم می تواند تقلید کننده علائم بیش‌فعالی باشد که این تشخیص‌های افتراقی بر عهده روانپزشک است.
وی افزود: در بعضی مواقع هیچ اختلال روانی وجود ندارد و فقط با قرار گرفتن در یک موقعیت استرس‌زا تغییرات رفتاری در کودک مشاهده می‌شود، مثلا کودکی که در محیط با طلاق والدین یا مرگ یکی از اعضای خانواده روبرو می‌شود نسبت به این وقایع تغییرات رفتاری خواهد داشت.
مجموعا همپوشانی یکسری از علائم و دریافت شرح حال پزشک را در تشخیص اختلال ADHD یاری خواهد کرد.
دلایل ابتلا به اختلال ADHD
متخصص روانپزشکی در پاسخ به علت ابتلای کودک به عارضه بیش‌فعالی تصریح کرد: دلیل قطعی این بیماری ناشناخته است، اما یکسری از عوامل مطرح در ایجاد این بیماری موثر هستند از جمله علل وراثتی و ژنتیکی، اختلال در سیستم‌های عصبی، آلودگی‌ها و سموم محیط مانند برخی از فلزات سنگین، نوزادان زودرس و همچنین مادرانی که به مواد مخدر، الکل یا سیگار معتاد هستند، بیشتر در معرض این عارضه قرار خواهند داشت.
عوارض و خطرات بیش‌فعالی در صورت عدم درمان
سفیدچیان، پیرامون خطرات درمان نکردن اختلال بیش‌فعالی گفت: کودک بیش‌فعال زندگی را برای والدین سخت می‌کند یعنی کودک دچار افت عملکرد آموزشی و تربیتی خواهد شد، معمولا این کودکان در محیط مهد و مدرسه با سایر همسالان مشاجره و درگیری دارند و در صورت درمان نشدن این کودکان در آینده عزت نفس پایینی خواهند داشت و در تعامل و برقراری ارتباط با بزرگسالان دچار مشکل می‌شوند.
وی افزود: امکان ریسک اعتیاد یا سایر رفتارهای بزهکارانه در آن‌ها بیشتر می‌شود یعنی در صورت عدم درمان با سایر اختلالات روانپزشکی مانند ناتوانی در ایجاد ارتباط، افسردگی، اضطراب، بیش‌عصبی، لکنت زبان، ارتکاب به اعمال مخربی مانند تخریب، مخالفت و گستاخی با بزرگترها روبرو خواهیم شد، لذا باید این اختلال به موقع و درست تشخیص داده شود.
تأثیر رژیم غذایی بر اختلالات ADHD
متخصص روانپزشکی در پاسخ به میزان تأثیر رژیم غذایی بر ایجاد یا تشدید اختلال بیش‌فعالی گفت: تأثیر رژیم غذایی بر ADHD هنوز به اثبات نرسیده است، اما در مجموع توصیه می‌کنیم که از نوشیدنی‌های قندی و گازدار، چیپس، پفک، کاکائو، قهوه، نسکافه و غذاهای آماده و تند و پرادویه که محرک هستند، پرهیز شود.
درمان دارویی و غیردارویی بیش‌فعالی
سفیدچیان، با تأکید بر لزوم درمان دارویی این بیماری اذعان داشت: در مرحله نخست درمان دارویی تحت‌نظر روانپزشک لازم است و تردیدی در درمان دارویی این کودکان وجود ندارد، اما در مرحله دوم باید سایر درمان‌های غیردارویی مانند مشاوره یا روان‌درمانی توسط همکاران روانشناس بالینی انجام شود.
وی با اشاره به اهمیت ادامه درمان در محیط مدرسه یا مهد کودک افزود: یک مسئله بسیار مهم در درمان این است که خانواده باید اولیا مدرسه را در جریان بیش‌فعالی کودک بگذارد تا اولیا مدرسه از آموزش‌ها و تکنیک‌های کودکان بیش‌فعال استفاده کنند.
توصیه‌های غیردارویی در درمان کودکان بیش‌فعال
متخصص روانپزشکی ضمن توصیه‌های غیردارویی برای درمان بیش‌فعالی عنوان کرد: پدر و مادر باید این اختلال را بشناسند و با مطالعه و مشاوره سطح آگاهی خود را نسبت به این بیماری افزایش دهند، عدم شناخت درست از این بیماری توسط والدین باعث می‌شود که در رفتار با کودک و درمان او دچار مشکل شوند.
وی افزود: خانواده باید درک کند که رفتار کودک از روی اختلال است و عمدی در کار نیست، قوانین خانه باید شفاف و خلاصه و کوتاه باشند تا کودک به طور دقیق انتظارات والدین را بداند، در واقع کودک با درمان توانایی موفقیت را بدست خواهد آورد.
سفیدچیان، با تأکید بر تمرکز بر روی نقاط مثبت کودک توصیه کرد: شرکت دادن کودک در کارهای هنری و ورزشی، بیشتر از حد توان از فرزند انتظار نداشتن، آرام و شمرده سخن گفتن با کودک، داشتن ارتباط چشمی مناسب، داشتن برنامه منظم برای خواب و غذا از جمله توصیه‌های موثر در ارتباط با این کودکان است.
وی افزود: این کودکان به سختی خود را با تغییرات تطبیق می‌دهند مثلا اگر محل زندگی کودک تغییر کند باید از قبل این آمادگی برای جابجایی را در او ایجاد کنند و ناگهانی نباشد، همچنین بسیاری از موقعیت‌های ناراحت‌کننده مانند نشستن در سخنرانی‌ها یا کلاس‌های طولانی، خرید در فروشگاه‌های بزرگ تحریک کننده سیستم عصبی کودک بوده و باعث تشدید علائم بیماری خواهد شد.
متخصص روانپزشکی با تأکید بر پرهیز از تنبیه بدنی کودک گفت: برای تربیت این کودکان باید از پاداش و تنبیه رفتاری استفاده کنیم معمولا این کودکان به دلیل نوع رفتارهای ناآرام خود عموما توسط والدین تنبیه می‌شوند که متأسفانه بسیار تشدید کننده خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: خانواده‌ها باید نسبت به این اختلال بسیار صبور و واقع‌بین باشند که نیازبه درمانی طولانی مدت دارد، لذا نباید انتظار بهبود یک‌شب را از کودک داشته باشند.
انتهای پیام/