چرا کتاب دهمین کالای پرفروش یک پلتفرم مجازی شد؟
یکی از پلتفرم‌های مجازی در گزارش فروش سال ۹۹ خود از کتاب به عنوان دهمین کالای پرفروش نام برده است؛ این در حالی است که در بازار فیزیکی چنین نیست و کتاب همچنان کالایی محبوب به شمار نمی‌رود.
فرهنگی- امیدبانوان؛ تسنیم نوشت: طی روزهای اخیر یکی از بزرگترین پلتفرم‌های مجازی فروش کالا در کشور گزارش سالیانه فروش خود را منتشر کرد. در این گزارش آمده که در سال 1399 کتاب دهمین کالای پرفروش این پلتفرم بوده است. بر اساس این گزارش استان تهران بزرگترین بازار فروش مجازی کتاب و استان سیستان و بلوچستان ضعیف‌ترین استان معرفی شده است.
از سوی دیگر بیش از هزار فروشنده بالغ بر 150 هزار عنوان کتاب را به صورت نسخه‌های الکترونیکی در این بازار عرضه کرده‌اند. ساده‌ترین تحلیل محتوا از این داده نشان از استقبال قابل اعتنای مخاطبان ایرانی به کتاب به عنوان یک کالای تجاری دارد و اینکه کتاب کماکان جذابیت بالای خود برای صرف هزینه توسط مشتریان را حفظ کرده است.
از سوی دیگر مدل عرضه کتاب و سهولت برای در دسترس داشتن آن و ایجاد امکانات بالقوه برای خرید و تحویل کتاب در محل را نیز باید به این موضوع افزود.
این گزاره‌ها این مسأله که کتاب خوب در صورت توزیع صحیح می‌تواند به عنوان کالایی با حاشیه ریسک خوب برای فروش مورد توجه قرار گیرد، را تأیید می‌کند. اما این گزاره تا چه اندازه می‌تواند کاربردی و صحیح باشد؟
به عبارت دیگر اگر کتاب در صورت توزیع صحیح و آسان به عنوان کالایی پرفروش در پلتفرم‌ها مطرح است، چرا در معاملات تجاری مرتبط با نشر وضعیت چنین نیست و ناشران وکتابفروشان از اوضاع نامناسب اقتصادی سخن می‌گویند.
نکته نخست را باید در گسترش خرده‌فروشی بدون نظارت بر محتوای محصول دانست. به عنوان مثال تنها با داشتن یک مجوز نشر امکان فروش نسخه کپی شده هر کتابی فراهم است، علاوه بر آن نظارتی بر اصالت و کیفیت محتوا وجود ندارد. همین مساله رفته‌رفته از کیفیت و رضایتمندی محصول کاسته است.
از سوی دیگر قیمت کتاب نیز تاثیر مستقیمی بر میزان خرید کتاب داشته است، در سال‌‌های اخیر رفته رفته هر چه به قیمت کتاب افزوده شده است، مخاطب نیز از آن دورتر شده است. به عبارت دیگر اوضاع اقتصادی این سال‌ها موجب شده تا کتاب به تدریج از سبد خانوار ایرانی حذف شود.
این موضوع از سوی دیگر بازار را برای کتاب‌های تخفیف‌دار که عمدتاً نسخه‌های کتاب‌سازی شده هستند داغ کرده است، کتاب‌هایی که با درصد تخفیف‌های بالا فضای بسیاری برای عرضه یافته‌اند. اتفاقا بسیاری از نسخه‌های عرضه شده در پلتفرم‌های مجازی از جمله همین پلتفرم مذکور که در گزارشش کتاب دهمین کالای پرفروش شده است، نیز عمدتا ناشران کتاب‌ساز پرفروش بوده‌اند.
به نظر می‌رسد تخفیف حتی اگر کاذب باشد تاثیر بسیاری بر میران خرید مردم در حوزه کتاب دارد، کاذب از این جهت که در موارد پرشماری دیده شده است که قیمت کتاب کپی شده یا کتاب‌سازی شده که از تخفیف 50 تا 80 درصدی بهره‌مند شده است از نسخه اصلی کتاب گران‌تر بفروش می‌رود.
موضوع دیگری که موجب شده تا خرید کتاب از پلتفرم‌های مجازی با شدت بیشتری نسبت به بازار دنبال شود، سهولت در دسترسی به پلتفرم، مراحل ثبت و خرید کتاب و در نهایت ارسال و تحویل آن در محل است. موضوعی که اگرچه در سایت‌ها و کانال‌های تلگرامی و اینستاگرامی ناشران و کتابفروشان نیز مطرح است، اما به نظر می‌رسد که چندان نتوانسته توجه مخاطب را جلب کند.
با این همه به نظر می‌رسد که حالا یک بستر بسیار مناسب برای عرضه کتاب فراهم شده است، اگر درست‌اندرکاران نشر از اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران گرفته تا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ... بتوانند با پلتفرم‌های مجازی در راستای عرضه و فروش کتاب به توافقاتی برسند که بازار اصلی نشر از آن منتفع شود و نه ناشرنماها می‌توان در آینده وضعیت اقتصادی نشر را تکان داد.