فرهنگی، هنری- امیدبانوان؛ تسنیم نوشت: جشنواره مردمی فیلم عمار که پس از اتفاقات سال 1388 شکل گرفت و تا به امروز عمر 13 ساله‌ای را پشت سر گذاشته، یکی از رویدادهایی است که نسبت به دیگر جشنواره‌های فیلم که در کشورمان برگزار می‌شود، تفاوت‌هایی دارد.

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های این جشنواره، صفت مردمی بودن آن است که در عنوان کلی آن به چشم می‌خورد. در این مسیر، جشنواره عمار تلاش کرده با درگیرکردن آحاد مختلف مردم از اقصی نقاط ایران، در فرآیند فیلم‌سازی و تماشای فیلم، رویکرد متفاوتی را در پیش گرفته و از این طریق سبد فرهنگی خانوار را با محصولاتی نزدیک به گفتمان جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی غنی‌تر کند.

طراحی اتفاقات و رویدادهایی نظیر «اکران مردمی» و نمایش فیلم در مساجد، مدارس و مکان‌های عمومی قدمی در همین‌ راستاست که در طی سالیان اخیر دنبال شده است. برای مثال، فیلم‌هایی را دیده‌ایم که طی سال‌های اخیر به واسطه نمایش‌های مردمی در استان‌های مختلف و البته کیفیت بالای خود فیلم، همه گیر شدند و افراد زیادی آنها را تماشا کردند.

از سویی دیگر، یکی از ویژگی‌های جشنواره عمار، تلاش برای پوشش اتفاقات روز و ضریب دادن به آنها در برگزاری کارگاه‌ها، رویدادها و اهمیت دادن به آثار تولید شده سینمایی در حوزه‌های فیلم مستند، داستانی، نماهنگ و ... است. برای مثال در سال‌های اخیر که موضوعاتی نظیر انرژی هسته‌ای، مقوله پیشرفت و ... مورد توجه قرار گرفته، جشنواره نیز با توجه به این موضوعات، جشنواره خود را به این سمت و سو برده است.

سیزدهمین دوره از جشنواره عمار در شرایطی هفته گذشته به پایان رسید که انتخاب موضوع روز، یعنی «بانوان» و توجه به این قشر، مورد توجه این جشنواره قرار گرفت.

سعید خورشیدی مسئول شورای سیاستگذاری جشنواره عمار در نشست خبری آن که چندی قبل از جشنواره برگزار می‌شد، این اتفاق را رسانه‌ای کرده و گفته بود: «روایت زن ایرانی موضوع محوری جشنواره امسال خواهد بود. هر سال یک موضوع به‌عنوان موضوع محوری قرار دارد که امسال، آن موضوع «روایت زن ایرانی» است. یکی از مبانی شکل‌گیری جشنواره عمار توجه به آسیب‌های نظام رسانه‌ای بود. نظام رسانه‌ای ما از فقدان عدالت رسانه‌ای رنج می‌برد، یک سری از دغدغه‌ها و نیازها در جامعه ما در قاب هنر و رسانه دیده نمی‌شود، که اتفاقاً گستردگی هم دارد. یکی از زمینه‌هایی که معتقدیم این ظلم رسانه‌ای نسبت به آن وجود دارد، بحث زن ایرانی است. انقلاب اسلامی به زن ایرانی نشان داد که حضور در اجتماع تعارضی با ارزش‌های دینی و اسلامی ندارد».

نکته مهم درباره انتخاب این موضوع آن است که در بخش‌هایی از رویدادهای جانبی جشنواره مورد توجه قرار گرفت؛ اما بدون شک توجه به این موضوع باید بیشتر از این می‌بود.

برای مثال در قالب نشست‌هایی که در خلال جشنواره عمار برگزار شد، موضوعاتی در حوزه زنان مورد توجه قرار گرفت که از آن جمله می‌توان به نشست «روایت زن ایرانی» با حضور سحر دانشور یا ویژه برنامه حوض خون با محوریت «ظرفیت‌های اقتباس زنان در دفاع مقدس» اشاره کرد، اما بهتر بود در کنار این جلسات، نشست‌های دیگری با هدف گردهمایی بانوان فیلم‌ساز به ویژه مستندسازان برگزار می‌شد تا دغدغه‌ها و مشکلات آنان در عرصه فیلمسازی نیز مورد بحث و بررسی جدی قرار می‌گرفت.

بدون شک بانوان مستندساز نقش مهمی در توجه و پرداخت به سوژه‌های مختلف داشته و تا به امروز فعالیت‌های مهمی را در عرصه مستندسازی برعهده داشتند. همین چند ماه پیش بود که بهترین مستند جشنواره سینما حقیقت به یک خانم مستندساز یعنی مهدیه سادات محور رسید که کارگردانی فیلم «عزیز» را برعهده داشت. همچنین آثار زیادی در حوزه‌های محیط‌زیست، آسیب‌های اجتماعی و ... به کارگردانی بانوان مستندساز تولید شده است. به طوری که بسیاری از این فیلم از جمله کارهای فاخر در سینمای مستند بوده و جریان‌سازی نیز کرده است.

تجربه یک دهه اخیر نشان داده که مستندسازان زن، زمانی که سراغ سوژه‌هایی با محوریت زنان، ظرفیت‌ها و نقاط قوت آنان، آسیب‌های مرتبط با این قشر و دغدغه‌های دختران و بانوان رفته‌اند، به دلیل آشنایی با فضای ذهنی و دنیای آنان، توانستند پرداخت خوبی به آن سوژه داشته باشند و کارهای فاخری تولید کنند.

از این رو به نظر می‌رسد حالا که جشنواره عمار قصد توجه به زنان را در سیزدهمین دوره خود داشته باید سراغ مستندسازان و فیلمسازان خانم هم می‌رفت تا ابعاد دقیق‌تری از این موضوع را مورد بررسی قرار بدهد. حتی چه بسا بهتر بود که بخش جداگانه‌ای ویژه مستندهایی با موضوع زنان طراحی می‌شد تا تریبونی برای بیان دغدغه‌های آنان باشد.

از سویی دیگر، می‌توان این‌چنین برآورد کرد که بانوان مستندساز، دغدغه‌ها و چالش‌هایی به مراتب بیشتر از آقایان در مسیر فیلمسازی خود دارند که تاکنون کمتر تریبونی برای بیان آنها اقدام کرده است. این موضوع درباره بانوان مستندساز شهرستانی نیز به مراتب موضوعیت دارد.  

ساخت فیلم مستند به ویژه مستندهایی با سوژه‌های اجتماعی دارای پیچیدگی‌ها و سختی‌های زیادی است که حتما همکاری سایر ارکان و دستگاه‌های متولی در این زمینه برای تولید فیلم بهتر را می‌طلبد. جشنواره عمار تریبون خوبی برای شنیده شدن صدای این فیلمسازان بود تا درد و دل‌ های آنها به گوش افراد بیشتر و مسئولان رسیده تا مشکلاتشان در این حوزه نیز با همکاری متولیان، رو به کاهش برود.

اگرچه جشنواره عمار را برای انتخاب موضوع محوری امسال و به روز بودنش تحسین می‌کنیم، اما باید دقت داشت زمانی می‌توان از یک فرآیند، دفاع کرد که همه ابعاد و جوانب آن دیده شده باشد. به ویژه آنکه پرداخت ناقص به یک موضوع می‌تواند سبب شود تا دیگر رویدادهای فرهنگی و هنری از پرداخت به آن به بهانه تکراری بودن گریز کنند. جشنواره عمار صفت مردمی بودن را یدک کشیده و در یک دهه اخیر نشان داده که توانایی خوبی برای برقراری ارتباط با توده‌های مردمی دارد. همین موضوع مسئولیت آنان را سنگین‌تر می‌کند.