خانواده- امیدبانوان؛ ایسنا نوشت: عبدالحسین کلانتری- معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در نشست خبری تبیین همایش بین‌المللی "خانواده مقاوم؛ چالش‌های اخلاقی در جهان متحول"، با بیان اینکه در حال حاضر دوگانه خانواده و زن شکل گرفته است، اظهار کرد: البته این دوگانه در خصوص خانواده و مرد نیز شکل گرفته اما در خصوص زنان پررنگ‌تر است.

این هیات علمی دانشگاه تهران، با طرح این پرسش که چرا برخی پسران نسبت به تشکیل خانواده مقاومت دارند؟ ادامه داد: بخشی از علت مقاومتی که پسران برای تشکیل خانواده دارند به این باز می‌گردد که به دنبال تشخص و هویت درون خود هستند. ما نتوانستیم شکوه خانواده را چه در ساحت عمل و چه در ساحت نظر به تصویر بکشیم. خانواده را همیشه مانع، تصویر کردیم و زیبایی‌های خانواده را نتوانستم نشان دهیم. از سوی دیگر کارکردهای عاطفی خانواده را نیز در فضای رسانه نتوانستیم نشان دهیم.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، با بیان اینکه جامعه‌ای که تفرد و بی‌هویتی برایش کارکرد داشته باشد به دنبال انسانی می‌رود که بریده از این هویت‌ها باشد، تصریح کرد: این انسان بریده از هویت به راحتی قابل دست اندازی است و در این مسیر اگر خانواده‌ای نیز شکل گیرد کمترین کارکرد را خواهد داشت لذا روابطی که در چارچوب خانواده ساماندهی نمی‌شوند، روابطی موقت و ناپایدار هستند که مرتفع کننده منافع سرمایه داری‌اند. این همان منطق دائم انباشت سرمایه است. از همین رو برای داشتن خانواده ابتدا باید مقاوت در مقابل این منطق خانمان سوز، جهان سوز و انسان سوز شکل گیرد.

کلانتری با بیان اینکه در جهان از سال‌ها پیش مقاومتی در برابر تمام جریان های شکننده خانواده شکل گرفته است، افزود: می‌توان گفت هسته‌های مقاومت در خود جهان غرب شکل گرفته است. ما در این زمینه پیش رو نیستیم و از همان جریان‌ها تبعیت می کنیم. در کشورهای اسکاندیناوی و حتی آمریکا در خصوص بُعد و سایز خانواده و حتی در خصوص کارکردهای عاطفی خانواده این مقاومت شکل گرفته که بسیار موثر است.

وی معتقد است که نهاد خانواده پایدارترین هسته مقاومت در برابر نظام سرمایه‌داری افسار گسیخته امروزی است.

این هیات علمی دانشگاه تهران، در بخش دیگر سخنان خود به تاثیرات مخرب سیاست‌های اقتصاد آزاد در کشور بر روی نهاد خانواده اشاره و خاطر نشان کرد که این سیاست‌ها خانواده را از بسیاری کارکردهای خود دور کرده است.

به گفته معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، ترویج سیاست‌های اقتصاد آزاد در کشور علاوه بر اینکه باعث تضعیف نهاد خانواده شده است بلکه این سیاست‌ها در مقابل خدماتی که از نهاد خانواده می‌گرفت کمترین حمایت‌ها را از این نهاد داشته است.

کلانتری توضیح داد: تصور این بوده است که نهاد خانواده به مثابه یک نهاد سرمایه بر است و آورده‌ای در سبد اقتصادی ندارد. در همین راستا هیچ وقت آورده اقتصادی زنان خانه دار در سبد کلان اقتصادی کشور محاسبه و دیده نشده است. این امر درحالی است که بسیاری از فعالیت‌ها و کارهای زنان خانه‌دار محدود به کارکردهای اقتصادی نمی‌شود و کارکردها ی تربیتی، عاطفی، جامعه پذیرانه و آموزشی مفصل و سنگینی دارند. این کارکردها هیچوقت به محاسبه درنیامده است و از این رو برخوردها با نهاد خانواده بسته، ذیق و طلبکارانه بوده است.

وی با بیان اینکه علیرغم اینکه بعد انقلاب خانواده در ایران مورد تاکید رهبران انقلاب و مسئولین بوده است اما در عمل شاهد بی‌پناهی بیش از پیش نهاد خانواده بوده‌ایم، عنوان کرد: خانواده روز به روز کارکردهای مفصل خود را از دست داده و در مقابل کمترین حمایت‌ها را دریافت کرده است. درواقع مسیری که خانواده در ایران طی کرده مسیر مقاومت در برابر چرخ دنده‌های ویران‌گر منطق نظام سرمایه داری بوده و در حال حاضر نیز هست که باید برایش فکر جدی کرد. اگر نتوانیم مدل محاسبه سهم خانواده در نظام پیشرفت را دوباره بازتعریف کنیم، قطع به یقین شاهد افول بیشتر نهاد خانواده در کشور خواهیم بود. اولین هسته مقاومت را باید در تغییر ذهنیت سیاست گذاران عرصه خانواده دنبال کرد.

این هیات علمی دانشگاه تهران در بخش دیگر سخنان خود، گفت: در بحث تحلیل خانواده اولین نکته این است که هرگونه تحلیل از خانواده باید مبتنی بر رویکرد تاریخی باشد. باید گذشته نهاد خانواده و پویایی آن را مورد بررسی قرار داد و سپس به وضعیت اکنون آن رسید و مسیر را برای آینده آن باز کرد.

نهایتا باید احتمال‌های پیش روی نهاد خانواده را مورد بررسی قرار داد. خیلی از تحلیل‌های حوزه خانواده برآمده از ادبیات موجود جهان غرب است از این رو در خیلی از موارد این تحلیل‌ها که نسبتی با تاریخ گذشته، حال و آینده ما ندارد. این نوع تحلیل‌ها و ادبیات بعضا موجب خلق واقعیت‌های جدید شده که نسبتی با ایران ندارد.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به اینکه منطق نظام سرمایه داری تاثیرات بسیار بنیانی مبتنی بر انباشت سرمایه بر نهاد خانواده داشته است، بیان کرد: در این مسیر هستی انسان و ارزشها تبدیل به ابزار می‌شوند. حتی انسان در مسیر انباشت سرمایه تبدیل به ابزار می‌شود و این مسیر تمام حوزه ها را در برگرفته است. علیرغم اینکه انقلاب اسلامی سعی کرده مسیر تاریخی جدیدی را باز کند و الگوی متفاوت رشد، توسعه و پیشرفت افق گشایی جدیدی در تاریخ جهان ایجاد کند اما تاثیرات مخرب منطق نظام سرمایه‌داری بر نهاد خانواده در جامعه ایران هم مشاهده می‌شود.

همچنین در بخش دیگر این نشست محمد رضا زیبایی نژاد- رئیس پژوهشکده زن و خانواده و نیز دبیر علمی همایش با بیان اینکه بر خلاف ارزش‌های اخلاقی که علی‌الاصول باید ثابت باشند، الگوهای راهبری باید متناسب با موقعیتی که در آن قرار گرفته‌اند منعطف باشند در غیر این صورت در دستیابی به اهداف خود موفق نیستند اظهار کرد:  اگر فرض کنیم ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، ارزش‌های ناهمسو با ارزش‌های خانواده را بسط می‌دهند، وضعیت چطور می‌شود؟ پرسش اصلی ما این است که در شرایط جهانی شدن که سیطره اخلاق نئو لیبرال و نسبی گرایی اخلاقی در دنیا اتفاق می‌افتد و بسط ارزش‌های ناهمسو با خانواده و ارزش‌های اخلاقی شکل می‌گیرد، ما چه الگوهای تربیتی را در خانواده داشته باشیم که والدین بر اساس آن بتوانند مقاومت فعالی را با شناخت و شرایط تهدید داشته باشند و از مسیر مقاومت پویا و نه منفعاله بتوانند ارزش‌های اخلاقی خود را حفظ کنند و بلکه در انتقال ارزش‌های اخلاقی مزیت سازی کنند و خود را بسط دهند.

زیبایی نژاد افزود: آموزش و پرورش و نهادهایی که درگیر بحث تربیت فرزندان ما هستند، در موقع تهدید بچه‌های ما را بر اساس چه الگویی تربیت کنند؟  وزارت آموزش و پرورش رویکرد خود را در مواقع تهدید باید تغییر دهد یا با همان دست فرمان گذشته فرزندان ما را تربیت کند؟ تغییر در چه جوانبی باشد؟ در روش‌ها یا محتوا؟ آیا روش کار نهادهایی که معطوف به خانواده عمل می‌کنند و سمن‌هایی که موضوع آنها خانواده است و مبلغین ما که به خانواده‌ها پیام می‌دهند در موقع تهدید باید طور دیگری باشد یا خیر؟ سیاست گذاری در مقیاس کلان حاکمیت با فرض اینکه در موقعیت تهدید هستیم باید متفاوت از موقعیت قدرت باشد؟ کجا باید یک تغییرات اساسی در الگوهای خود بدهیم که نتیجه آن این باشد که خانواده قدرتمند و با توانمندی بیشتری در مقاومت فعال و پویا و در مقابل تهدیدهایی در برابر ارزش‌های اخلاقی داشته باشیم. هدف ما از طراحی این همایش این بود که به پاسخ این پرسش‌ها برسیم و برای اینکه بتوانیم جامعه علمی را در این همایش درگیر کنیم محورهایی را در نظر گرفتیم.

به گفته وی، محور نخست این همایش «رویکردهای نظری به مقاومت پویا در برابر چالش‌های اخلاقی» اعم از "دین و مقاومت اخلاقی پویا"، "راهبری اهل بیت(ع) در شرایط مقاومت و دستاوردهای آن برای راهبری مبتنی بر مقاومت در جهان معاصر"، "نظریه فرهنگی مقاومت پویا"، "روانشناسی مقاومت پویا"، "مقاومت پویا و گفتمان‌های خانواده در علوم اجتماعی"، "مقاومت پویا، از منظر فقه و حقوق"، محور دوم همایش «نقش‌های جنسیتی و مواجهه فعال خانواده با چالش‌های اخلاقی و تهدیدات نوپدید»، محور سوم «خانواده مقاوم، ارزش‌های اخلاقی و تحولات جنسی»، محور چهارم «خانواده مقاوم و مواجهه پویا با تحولات اقتصادی و پیامدهای اخلاقی آن»، محور پنجم «گروه‌ها و نهادهای خانواده بنیاد و مواجهه فعال با تهدیدات نوپدید»، محور ششم «رویکرد نظام تربیت رسمی به مقاومت پویای خانواده در جهان متحول»،محور هفتم «رویکرد حکمرانی به مقاومت خانواده در برابر تهدیدات نوپدید»، محور هشتم «خانواده مقاوم، ارزش‌های اخلاقی و جهان متحول، در ادبیات، هنر و رسانه»، محور نهم «خانواده مقاوم و پویا، تهدیدها و فرصت‌های فضای مجازی و فناوری‌های نوظهور»، محور دهم «مدیریت شهری، امداد اجتماعی و فرهنگی و خانواده مقاوم» و محور یازدهم «تاریخ اجتماعی و مقاومت پویای خانواده در برابر تحولات اخلاقی در جهان متحول» است.

زیبایی نژاد در پایان سخنان خود افزود: این محورهای موضوعی را از چند طریق پیگیری می‌کنیم که یکی از این مسیرها فراخوان مقالات است. دیگری پیگیری از طریق ترجمه آثار مقالات و کتب مرتبط با این دغدغه در جهان است، همچنین تجربه نگاری خانواده، مدرسه و سمن‌های موفق در این راستا نیز از دیگر راه‌هایمان است تا بدانیم این مجموعه‌ها چه سیاست گذاری‌های متفاوتی را در حوزه خانواده داشته‌اند؟. دیگر مسیر ما نیز بحث گفتگو با اندیشمندان و صاحب نظران است.

زیبایی نژاد همچنین در بخش دیگر سخنان خود تاکید کرد: امروز نقطه آغاز رسمی فعالیت‌های همایش است. کارهای ابتدایی انجام شده است. جلساتی با کارشناسان این حوزه در کشور آرژانتین، ایتالیا و اتریش و برخی کشورهای دیگر داشته‌ایم. با ایرانیانی که در اروپا فعالیت دارند و حتی بومیان کشورهای اروپایی جلسات وبیناری برگزار شده و ایده کلی همایش منتقل شده است. خط بین الملل ما فعال شده و پیگیر هستیم.

بر اساس این گزارش، در بخش دیگر این نشست مجید امامی- استاد دانشگاه امام صادق و دبیر شورای عالی فرهنگ عمومی کشور نیز با اشاره به ایده «نجات خانواده ایرانی»، اظهار کرد: نجات خانواده می‌تواند مهم ترین مزیت و گفتمان فرهنگی و اجتماعی دولت حاضر باشد که تلاش می‌کند فارغ از آن فشارهایی که نظام سرمایه داری در داخل و خارج ایران اعمال می‌کند، آزاد تصمیم بگیرد و مستقل تر و مبتنی بر ارزش‌های ایرانی و اسلامی در خصوص جامعه و تحولات فرهنگی و تربیت بحث کند. این دقیقا کاری است که باید نظام فرهنگی کشور انجام دهد.

وی با بیان اینکه جهان به دنبال این است مفهوم خانواده را به منطق سایبر درآورد، افزود: وقتی الان در فضای متاورس می‌توان خانواده خرید و فروش کرد باید از خانواده به عنوان ارزش مشترک در میان تمدن ها صحبت کرد که مرزهای اسلام، مسیحیت و... را در می‌نوردد و با مشکلات انسان معاصر روبرو می‌شود. ما در راستای صیانت و حفظ خانواده که امروز باید متاسفانه از نجات خانواده و نه صیانت خانواده صحبت کنیم، باید به الگوهای زیست بوم ها و میراث فرهنگی خود رجوع کنیم.

امامی درباره لزوم رجوع به الگو، سنت و میراث ماندگار خانواده توضیح داد: الگوهایی از روابط و رفتار اقتصادی و رفتار زیستی و کیفیت حل مساله در خانواده ایرانی و مسلمان وجود داشته که به واسطه روندهای تحمیلی شهر نشینی، مهاجرت و حمله و تهاجم فرهنگ‌هایی به فرهنگ بومی ایجاد شده است. اگر این الگوها شناسایی و حفظ می‌شد امروز با داروخانه مجهزی برای کلینیک نجات خانواده ایرانی مواجه بودیم. این داروخانه مجهز را باید احیا و سرپا کنیم.

دبیر شورای عالی فرهنگ عمومی کشور وضعیت خانواده امروزی را "ژله‌ای" به این معنا که خانواده امروزی خود را نمی‌تواند حفظ کند چه برسد به جامعه، توصیف کرد و ادامه داد: خانواده را باید احیاء کنیم و با ثبت و تقویت جایگاه میراث در فضای بین المللی به خانواده ایرانی کمک کنیم. برای مثال یلدا و نوروز یک فناوری برای خانواده ایرانی است‌. نوروز حتی "اقتصاد نوروز" دارد و اینطور نیست که به هنگام نوروز فقط خانواده‌ها دور هم جمع شوند. حتی نوروز عرصه سیاست، اقتصاد و امینت دارد. درجه امنیت اجتماعی در نوروز بالاتر می‌رود. باید این فناوری‌های خانواده محور را دریابیم.

این گزارش می‌افزاید؛ در بخش دیگر این نشست زهرا شریف- دبیر اجرایی همایش مذکور اظهار کرد: این همایش طی دو روز ۱۲ و ۱۳ آذر ۱۴۰۲ به ترتیب در تهران و قم برگزار می‌شود. آخرین مهلت ارسال چکیده مقالات ۳۰ شهریور ۱۴۰۲ است که پس از دریافت مورد داوری قرار می‌گیرد. مهلت ارسال مقالات به طور کامل نیز ۳۰ دی ۱۴۰۲ است. دسترسی‌های بزرگواران به دبیرخانه همایش می‌تواند از طریق کانال ایتا و هم سایت Resistantfamily.ir خواهد بود. بعد از برگزاری همایش برای چاپ مقالات و رایزنی برای حیث علمی همایش در حال رایزنی هستیم و در خدمت بزگواران خواهیم بود.

وی در پاسخ به این سوال چه کشورهایی در این همایش شرکت خواهند کرد؟ توضیح داد: امروز رونمایی از پوستر این همایش را پیش رو داریم. از کشورهای همسایه با کشورهایی نظیر عراق و لبنان مرتبط شدیم. با فضلای کشورهای همسایه ایده رد و بدل شده است. با دانشگاه گراتس اتریش جلساتی برقرار کردیم و همچنان در حال رصد و هم ادبیاتی با کشورهای مختلف هستیم و فراخوان این همایش امروز رونمایی می‌شود. در رصد خود به کشورهایی مثل آلمان و ایتالیا و سنگاپور رسیدیم چراکه سیاست گذاران و اهالی آنها نسبت به این دغدغه‌ها حساس هستند. حتی در حال رصد ظرفیت رسانه و فیلم ها و سناریوها و متن‌های اینگونه هستیم.