سلامت- امیدبانوان؛ تبیان نوشت: بدن انسان شبکهٔ پیچیده‌ای از انواع سیستم‌هاست که کار می‌کنند تا ما بتوانیم عملکرد نرمالی در هر موقعیتی داشته باشیم. بررسی هر سیستم در بدن ما، ارتباطات دقیق‌تری را آشکار می‌کند. مثلاً هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که توسط ساختارهای خاصی در بدن تولید می‌شوند. هورمون‌ها همانند پستچی‌هایی هستند که پیام‌های مهم را از جایی به‌جای دیگر می‌برند. هورمون‌ها نقش مهمی در هر فرایندی دارند، مثلاً در رشد و تکامل، تولیدمثل، متابولیسم و خلق‌وخو.

استروژن یکی از بسیار هورمون‌هایی است که بدن ما تولید می‌کند. هرچند اغلب تصور می‌شود که استروژن فقط در بدن خانم‌ها تولید می‌شود؛ اما بدن آقایان نیز استروژن تولید می‌کند، اما به میزان خیلی کمتر. استروژن توسط تخمدان‌ها، بیضه‌ها، سلول‌های چربی و غدد آدرنال تولید می‌شود و نقش‌های تناسلی و غیر تناسلی زیادی در بدن دارد. استروژن در بلوغ، تخمک‌گذاری، باروری، بارداری و یائسگی در خانم‌ها دخالت دارد. از طرفی دیگر، استروژن بر تولید اسپرم، میل جنسی و اختلال نعوظ در آقایان نقش دارد. هم در خانم‌ها و هم در آقایان، استروژن در تنظیم سطح کلسترول، قند خون، تراکم استخوان، تراکم عضلات، گردش خون، تولید کلاژن، رطوبت پوست و عملکرد مغز نقش دارد.
هرچند استروژن هورمون مهمی است؛ اما زیاد آن می‌تواند علائمی ایجاد کند، مانند ناباروری، افسردگی و اضطراب و همچنین بزرگ‌شدن سینه در مردان (ژنیکوماستی). خیلی از عوامل می‌توانند موجب نوسانات در سطح استروژن شوند که برخی از آنها نرمال و برخی دیگر غیرطبیعی‌اند.

در این مطلب می‌خواهیم به علت‌های بالابودن سطح استروژن بپردازیم:

زیاد بودن چربی بدن

استروژن بیشتر در تخمدان‌های خانم‌هایی تولید می‌شود که یائسه نشده‌اند؛ اما در زنان یائسه و در مردان، استروژن اساساً توسط سلول‌های چربی تولید و متابولیز می‌شود. ازاین‌رو، هر چه سلول‌های چربی بیشتری در بدن داشته باشید، سطح استروژنتان بالاتر است.
وزن شما لزوماً به سطح استروژنتان مربوط نیست. وزن توسط فاکتورهای زیادی تعیین می‌شود که چربی بدن یکی از آنهاست. مثلاً اگر سه کیلوگرم وزن اضافه کنید ممکن است این وزن ناشی از چربی باشد یا ناشی از عضله. به‌دست‌آوردن عضله یا عضله‌سازی، ریسک فشارخون بالا و دیابت و بیماری قلبی را افزایش نمی‌دهد اما چربی انباشته این ریسک‌ها را دارد. ضمناً عضله‌سازی و به‌دست‌آوردن توده عضلانی بیشتر، سطح استروژن را بالا نمی‌برد اما چربی انباشته کردن این پیامد را دارد؛ بنابراین وقتی دربارهٔ وزن بدن صحبت می‌کنیم، ساختار و ترکیب بدن است که اهمیت دارد.

استرس مداوم

درست همان‌طور که استرس فیزیکی می‌تواند به بدن آسیب بزند، استرس روانی نیز مستقیم یا غیرمستقیم تقریباً بر همهٔ فرایندهای بدن اثر می‌گذارد که شامل مشکلات تنفسی و گوارشی، تپش قلب، افزایش فشارخون، افزایش قند خون، ریفلاکس اسید، مشکلات خواب، افسردگی و اضطراب، پریودهای نامنظم و حتی ناباروری می‌شود.
استرس می‌تواند تمام این اثرات را بر بدن بگذارد و دلیلش نیز هورمون کورتیزول است. وقتی استرس دارید کورتیزولتان بالا می‌رود. این هورمون استرس توسط غدد آدرنال یا غدد فوق‌کلیوی ترشح می‌شود. به طور طبیعی کورتیزول به کاهش التهاب، کمک به حافظه و تنظیم فشارخون و قند خون و سیکل خواب و فرایندهای متابولیکی کمک می‌کند؛ اما کورتیزول زیاد یا کم می‌تواند بدن را از تعادل خارج کرده و مشکلاتی ایجاد کند.
یکی از پیش‌نیازهای کورتیزول، پروژسترون است. وقتی استرس موجب افزایش نیاز به کورتیزول می‌شود، سطح پروژسترون افت می‌کند. این شرایط، بدن را در حالت عدم تعادل میان استروژن و پروژسترون قرار می‌دهد و نسبت استروژن به پروژسترون خیلی زیاد می‌شود که می‌تواند منجر به عارضه‌‌ای به نام غلبهٔ استروژن شود و بیماری‌های دیگری ایجاد کند؛ مانند سرطان سینه، اندومتریوز و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک.

مصرف زیاد کافئین

بسیاری از ما وابسته به کافئین هستیم و نمی‌توانیم صبحمان را بدون قهوه شروع کنیم. میزان توصیه شده برای کافئین حدود ۴۰۰ میلی‌گرم در روز برای یک فرد عادی است؛ اما طبق یافته‌ها زنان آسیایی سفید و سیاه پوستی که بیشتر از یک فنجان نوشابهٔ کافئین‌دار یا چای سبز در روز مصرف می‌کنند استروژن بالایی دارند.

بالابودن تستوسترون

اگر استروژن هورمون اصلی زنانه است، تستوسترون نیز هورمون اصلی مردانه است؛ اما همان‌طور که در بدن مردان استروژن وجود دارد، در بدن زنان نیز تستوسترون تولید می‌شود. در مردان، تستوسترون نقش حیاتی در بسیاری از فرایندها دارد؛ مانند تولید اسپرم، میل جنسی، تراکم استخوان، توزیع چربی، تراکم عضلات و تولید گلبول‌های قرمز خون. در زنان، تستوسترون کمک می‌کند تراکم استخوان حفظ شود، میل جنسی بیشتر شود و عضلات قوی شوند؛ اما بدن زنان تستوسترون کمی دارد.
نوسانات تستوسترون نیز مانند هورمون‌های دیگر عوارضی دارد. پایین‌بودن تستوسترون باعث کاهش میل جنسی، افسردگی، کاهش تراکم و موی بدن و تمرکز ضعیف و خیلی چیزهای دیگر می‌شود. تستوسترون زیاد نیز باعث می‌شود عضلات بزرگ‌تر شوند و شمار اسپرم‌ها پایین بیاید. مشکلات باروری، مشکلات کبد، فشارخون بالا، لخته خون، نوسانات خلقی، سرکوب رشد و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در زنان نیز از دیگر عوارض ناشی از تستوسترون زیاد است. خوب است بدانید تستوسترون زیادی در بدن به استروژن تبدیل می‌شود و این می‌تواند اضافه‌وزن ایجاد کند.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک عارضه‌ای است که در آن تخمدان‌ها مقدار زیادی هورمون‌های جنسی مردانه تولید می‌کنند (مثلاً اندروژن). علت این عارضه چندان مشخص نیست؛ اما چیزی که می‌دانیم این است که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک جنبهٔ ژنتیکی دارد و به چاقی و مقاومت به انسولین مرتبط است. زنانی که این سندرم را دارند اغلب پریودهای نامنظم، آکنه، پوست چرب، اضافه‌وزن، موی زیاد بدن، طاسی مردانه، نازک شدن موها و ناباروری دارند.
استروژن‌ها می‌توانند از اندروژن‌ها در هر دو تخمدان و سلول‌های چربی تولید شوند؛ اما نوع استروژنی که تولید می‌شود متفاوت است. استرادیول در تخمدان‌ها ساخته می‌شود؛ اما استروژن در سلول‌های چربی. در تخمدان‌ها آنزیمی که اندروژن‌ها را به استرادیول تبدیل می‌کند سرکوب شده و باعث افزایش تراکم اندروژن‌ها و کاهش تراکم استروژن می‌شود. اما در سلول‌های چربی، تبدیل اندروژن‌ها به استروژن، مهار نشده است که باعث افزایش تراکم استروژن می‌شود.

استروژن بیشتر در تخمدان‌های خانم‌هایی تولید می‌شود که یائسه نشده‌اند؛ اما در زنان یائسه و در مردان، استروژن اساساً توسط سلول‌های چربی تولید و متابولیز می‌شود. ازاین‌رو، هر چه سلول‌های چربی بیشتری در بدن داشته باشید، سطح استروژنتان بالاتر است

برخی سرطان‌ها

سرطان‌های وابسته به استروژن شامل سرطان سینه، سرطان تخمدان و سرطان رحم می‌شود. سرطان سینه انواع زیادی دارد و برخی از آنها از هورمون‌ها برای رشد و انتشار استفاده می‌کنند. در این میان بعضی به استروژن حساس‌اند و بقیه به پروژسترون. سرطان‌هایی نیز هستند که به پروتئینی به نام HER2 ‌حساس‌اند و برخی نیز به تمام این سه مواد حساس‌اند. خوشبختانه سرطان‌های سینه که به هر یک از این سه ماده یا هر سه ماده حساس‌اند با هورمون‌درمانی مداوا می‌شوند.
همین‌طور برخی از انواع سرطان تخمدان از استروژن برای رشد استفاده می‌کنند. از سویی دیگر، رحم به طور طبیعی به استروژن حساس است و بی‌قیدوشرط در معرض استروژن قرارگرفتن یکی از اصلی‌ترین ریسک فاکتورهای مرتبط با ایجاد تمام انواع سرطان‌های رحم می‌باشد.
فاکتورهایی که می‌توانند ریسک ابتلا به این سرطان‌های وابسته به استروژن را بالا ببرند شامل درمان‌های جایگزین هورمون، چاقی، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و هر چیز دیگری می‌شوند که باعث می‌شود سطح استروژن بالاتر از حد نرمال باشد. اما چیزهایی مانند شیردهی، سیگارنکشیدن، اجتناب از الکل، حفظ وزن سالم، تغذیه سالم، ورزش منظم و انتخاب قرص ضدبارداری مناسب می‌توانند احتمال این سرطان‌ها را کاهش دهند.

برخی داروها

داروهایی مانند جایگزین هورمون و قرص‌های ضدبارداری می‌توانند سطح استروژن را بالا ببرند. با افزایش سن زنان، بدن استروژن و پروژسترون کمتری تولید می‌کند و علائمی ایجاد می‌کند که طی یائسگی خود را نشان می‌دهند و به همین دلیل هورمون‌درمانی برای زنانی که در سال‌های آخر دهه چهل و اوایل دهه پنجاه زندگی خود هستند توصیه می‌شود.
هرچند استروژن کم می‌تواند تغییرات زیادی در بدن ایجاد کند (مثلاً گرگرفتگی، نوسانات خلقی و خشکی واژن) و البته ریسک ابتلا به بعضی بیماری‌ها را بالا ببرد (مثلاً پوکی‌استخوان و بیماری قلبی) اما هورمون‌درمانی همیشه هم بهترین راه‌حل نیست. زنانی که استروژن تنها مصرف می‌کنند بیشتر مستعد سرطان رحم هستند. پروژستین نیز ریسک سرطان سینه را افزایش می‌دهد و به همین دلیل مناسب زنانی که ریسک فاکتورهای سرطان سینه را دارند نمی‌باشد.