دخترانه، همسرانه، مادرانه- امیدبانوان؛ برنا نوشت: از قدیم گفتند شیرین‌ترین قسمت زندگی هر فردی، ازدواج است و هر وقت می‌خواستند برای دختر و پسری دعای خیر کنند؛ می‌گفتند انشالله تو لباس عروس، لباس دامادی ببینیمت اما متاسفانه این روزها همانطور که مفهوم بسیاری از واژه‌ها از بین رفته گویا معنی این دعای خیر هم از بین رفته است و آنقدر طلاق افزایش پیدا کرده که جوانان از ازدواج می‌ترسند و جرات نمی‌کنند به سمت آن بروند. براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی سازمان ثبت احوال کشور در استان تهران به ازای هر ۲ ازدواج، یک طلاق صورت می‌گیرد و این دقیقا یعنی نصف ازدواج‌ها به طلاق ختم می‌شود و هر طلاق یعنی آماجی از آسیب‌ها برای فرد، جامعه و کشور که گاهی خسارات جبران ناپذیر نیز دارد.

مشکلات جنسی و پیامدهای آن دلیل عمده طلاق‌هاست/ 80 درصد طلاق‌ها به دلیل خیانت است/ هزینه آموزش‌های پیش از ازدواج کمتر از مشاوره‌های پیش از طلاق برای فرد و جامعه است

فهمیه رافعی- روانشناس و زوج درمان که سال‌هاست پیش از طلاق به زوجین مشاوره ارائه می‌دهد، درباره علل عمده طلاق‌ها گفت: در میان علت‌ها و آسیب‌هایی که باعث طلاق زوجین می‌شود موارد متعددی وجود دارد؛ از مشکلات اجتماعی و اقتصادی موجود در فضای کشور گرفته تا اختلالات شخصیتی، مشکلات خانوادگی و... اما موردی که شاید کمتر به آن پرداخته شده و بیشتر در حد یک موضوع درِگوشی باقی مانده، ناسازگاری‌های جنسی زوجین است، بحرانی که یکی از اصلی‌ترین دلایل خیانت، طلاق عاطفی، بروز روابط خارج از ازدواج و هر نوع بن‌بستی در زندگی زوجین محسوب می‌شود.

او افزود: عمده مراجعانی که برای مشاوره طلاق به ما رجوع می‌کنند، عموماً در چند دسته مشخص تقسیم می‌شوند. خیانت، نداشتن مهارت‌های زندگی، مشکلات اقتصادی و بیماری‌های شخصیتی درواقع این عوامل جزو بالاترین آمار در مراجعان است اما نکته مهم این است که مسائل جنسی لایه زیرین خیلی از این مشکلات محسوب می‌شود یعنی وقتی مشکلات زوجین را در جلسات مشاوره بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که نداشتن رابطه جنسی درست چقدر بر مشکلات‌شان تاثیر گذاشته است و خودشان نمی‌دانستند.

رافعی می‌گوید که «خیانت» ریشه در نارضایتی جنسی زوجین دارد و طبق بررسی‌هایی که انجام دادیم، حدود ۸۰ درصد از طلاق‌ها به دلیل خیانت بوده است و درحالی که قبلا خیانت فقط مختص مردان بود، حالا خانم هایی هم هستند که به خاطر خیانت خودشان مراجعه می‌کنند و باز هم لازم است تاکید کنم خیانت‌ها پیشینه نارضایتی جنسی دارند و اگر زوج‌ها آگاه باشند، در خیلی از موارد مشکل‌شان تا این حد جدی نمی‌شود.

این زوج درمان معتقد است با وجود اینکه نمی‌توان عدد و رقم و درصدی از طلاق‌هایی به دلیل نارضایتی جنسی است را مطرح کرد اما می‌توان گفت دلیل عمده طلاق‌ها به همین موضوع برمی‌گردد. او می‌گوید که اگر قرار باشد صرفاً اختلالات جنسی را به عنوان معیار طلاق‌های فعلی در نظر بگیریم، عدد مشخصی نخواهد بود اما اگر به بررسی پرونده‌های طلاق بپردازیم، به خوبی می‌بینیم که در بین موارد تعارض زن و شوهر، حتماً مشکلات جنسی و نارضایتی جنسی یکی از مهم‌ترین آنها بوده است.

اوبا اشاره به تجربه‌هایی که داشته است می‌گوید: زوج‌هایی هستند که به خاطر آموزه‌های مذهبی حتی از مطرح کردن این مسئله در جلسات مشاوره نگرانی و شرم دارند و طبیعتا به خاطر این موضوع نمی‌توان درصدی را نام برد اما به عنوان یک مشاور که در این حوزه کار کرده‌ام می‌گویم که عمده دلایل طلاق همین نارضایتی جنسی و مشکلات پس از آن است.

رافعی در پاسخ به این سوال که مشاوره‌های پیش از ازدواج چقدر در ازدواج درست نقش دارد؟ گفت: متاسفانه در کشور ما سرمایه‌گذاری در آموزش مهارت‌های زندگی و یادگیری کنار آمدن با تفاوت‌ها بسیار پایین است و سال‌ها تجربه مشاوره‌ای که داشتم به این نتیجه رسیدم زوجین برای هزینه تشریفات و تجملات ازدواج خود مانند تالار عروسی، لباس، غذا و پذیرایی، فیلمبرداری و... بسیار دست و دلباز هستند اما وقتی می‌خواهند چندساعت به روانشناس مراجعه کنند یا یک کتاب آموزش مهارت‌های زندگی بخرند تا یاد بگیرند تفاوت‌ها را چگونه مدیریت کنند که تبدیل به تهدید نشود، می‌گویند ای وای چه خبر است؟! درحالی که می‌توانند به جای هزینه‌های اضافی که چندساعت بیشتر دوام ندارند و به خاطره‌ها سپارده می‌‎شوند راه زندگی کردن را آموزش ببینند درواقع به اعتقاد من این هزینه‌های تجملاتی و اضافی فرصت استفاده زوجین از روانشناسان را می‌گیرد.

او ادامه داد: مشاوره جایگاه بسیار مهمی دارد اما متاسفانه برخی از زوجین وقتی طرف مقابل به آنها می‌گوید به مشاوره مراجعه کنیم، آن را توهین تلقی می‌کنند و فکر می‌کنند دیوانه هستند که نامزد یا همسر آنها این پیشنهاد را به او داده درصورتی که اصلا اینگونه نیست، مشاوره یعنی پیشگیری از مشکلات چراکه وقتی کسی دچار مشکل می‌شود شاید مشاوره خیلی نتواند به او کمک کند اما برای کسی که هنوز مسیری را شروع نکرده مشاوره می‌تواند کمک شایانی به او داشته باشد.

این روانشناس می‌گوید: وقتی دو جوان باهم آشنا بودند یا ارتباط خانوادگی داشتند از آنجایی که در سن ازدواج قرار دارند به شدت  تحت تاثیر عواطف و احساسات قرار می‌گیرند، خانواده‌ها هم همینطور هستند و می‌خواهند جوانان‌شان هرچه زودتر سر و سامان بگیرند و ازدواج آنها طولانی نشود به همین دلیل نقش مشاور و یک فرد متخصص بی طرف بسیار احساس می‌شود، در جلسات مشاوره ملاک‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی و شخصیتی بدون هیچگونه عواطف و احساسات حاکم است و از این طریق کمک می‌کنیم افراد یکدیگر را بهتر بشناسند و نیازها و خواسته‌های خود را یکدیگر بگویند.

او با تاکید بر اینکه مشاوره پیش از ازدواج باید اجباری شود، گفت: همانطور که آزمایش خون و آزمایش‌های جسمی قبل از ازدواج اجباری است، مشاوره پیش از ازدواج هم باید اجباری شود و همه جوانان موظف شوند قبل از ازدواج به روانشناس مراجعه کنند چرا که واقعا کمک کننده است و جلوی بسیاری از طلاق‌ها و مشکلات احتمالی را می‌گیرد.

رافعی درباره اهمیت مشاوره‌های پیش از طلاق نیز گفت: با استقرار مددکاران و روانشناسان در دادگاه‌های خانواده، بعد از اینکه مصاحبه اولیه با خانواده‌های مراجعه‌کننده انجام شد، مراکز کاهش طلاق وارد کار شده و اقدامات خاصی از جمله مشاوره و آموزش مهارت‌های زندگی در مورد آنها صورت می‌گیرد تا در نهایت اگر سازش صورت نگرفت، طلاق با کمترین آسیب واقع شود درواقع برای هر زوج یک فرآیند شش ماهه تا یکساله برای جلوگیری از طلاق دنبال می‌شود و معیار موفقیت، قوام سازش زوجین بیش از یکسال است ضمن اینکه به هر زوج نیازمند که در آستانه طلاق قرار گرفته‌اند، به صورت یارانه چهار جلسه مشاوره رایگان داده می‌شود.

این زوج درمان با بیان اینکه مشاوره پیش از ازدواج نسبت به مشاوره‌های پیش از طلاق هزینه کمتری برای فرد و جامعه به بار دارد، گفت: براساس بررسی‌های صورت گرفته جلسات پیش از طلاق تاثیر بسیار خوبی در منصرف شدن زوجین از طلاق داشته است اما طبیعتا مشاوره پیش از ازدواج نسبت به مشاوره‌های پیش از طلاق هزینه کمتری برای فرد و جامعه به بار دارد.

اولین گروهی که از طلاق آسیب می‌بیند، فرزندان هستند/ افزایش بزه‌های اجتماعی از آسیب‌های طلاق برای جامعه است/ «آموزش» به زوجین راه حل اصلی کاهش طلاق است

هادی معتمدی- جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی نیز به تبیین آسیب‌های ناشی از طلاق برای فرد، جامعه و کشور پرداخت. معتمدی می‌گوید: در هر جامعه‌ای با طلاق به گونه‌ای متفاوت برخورد می شود اما در ایران مباحثی همچون مهریه، داشتن اموال مشترک، بودن حق طلاق در دست مرد، طلاق‌های عاطفی متعدد، نبود امنیت مالی، اقتصادی و اجتماعی برای زنان مطلقه، نگاه جامعه به زن و مرد مطلقه، باعث شده تا در تمام زمینه‌های گوناگون افراد مطلقه دچار آسیب‌های اجتماعی، روحی، روانی و خانوادگی شوند اما یکی از مهم‌ترین آسیب‌هایی که در مسیر طلاق برای افراد به وجود می آید، موضوع آسیب فرزندان است.

او ادامه داد: فرزندان بر اثر ناآگاهی و کشمکش‌های پدر و مادر آسیب‌های جدی می‌بینند و ممکن است از آنها سوء استفاده شود. در ایران بیشترین آسیب‌ها از طلاق متوجه فرزندان سپس زن‌ها و در مرحله آخر مردها می‌شود به همین دلیل توصیه شده هنگام ازدواج، انتخاب‌ها درست باشد و در صورتی که طرفین مجبور به طلاق شوند حتما از مشاوره استفاده کنند تا کمترین آسیب به کانون خانواده و افراد وارد شود.

معتمدی درخصوص پیامدهای طلاق برای جامعه نیز گفت: افرادی که ارتباط میان خانوادگی خود را به دلیل طلاق از دست می دهند، ممکن است نگاه جامعه به این افراد در حوزه اجتماعی متفاوت باشد اما مهم ترین موضوع این است که هر نوع آسیب اجتماعی از جمله طلاق، سطح ضریب امنیت در جامعه را پایین می آورد و وقتی این مقوله کاهش یابد، اجتماع به سمت افسردگی، افزایش بزه‌های اجتماعی، کاهش شادی، خشونت و... حرکت می‌کند.

این جامعه شناس با بیان اینکه طلاق برای جامعه یک فاجعه است، بیان کرد: هنگامی که تابوی مقوله‌ای همچون ازدواج شکسته می‌شود، بسیاری از آسیب‌های اجتماعی دیگر نیز به وجود می‌آید و پدیده‌ای مانند طلاق نیز به امری عادی در جامعه تبدیل می‌شود که این امر می‌تواند برای جامعه به عنوان یک فاجعه تلقی شود. من امیدوارم با گردهمایی‌ها و آسیب شناسی‌هایی در این زمینه بتوان فعالیت‌های مفیدی انجام داد تا میزان طلاق در کشور کاهش پیدا کند.

معتمدی با تاکید بر اینکه مهم‌ترین راهکار «آموزش» است، می‌گوید: آموزش نقش مهمی در کاهش طلاق در جامعه دارد، آموزش در زمینه جنسی و دیگر زمینه‌ها می تواند سبب کاهش طلاق شود درواقع حتی اگر یک نکته هم در این زمینه آموزش داده شود موثر است و حتما تاثیر دارد.

مشاوره قبل و بعد از ازدواج نقش پُررنگی در طرح جوانی جمعیت دارد/ مشاوره‌های پیش از ازدواج الزامی خواهد شد/ لزوم آموزش فرزندپروری به پدر و مادرها

غلامرضا منتظری- نائب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز ضمن تاکید براینکه لزوم استفاده از مشاوره در طرح جوانی جمعیت پیش بینی شده است، گفت: کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در طرح جامع «جوانی جمعیت و خانواده» طبق نظرات کارشناسان توجه ویژه‌ و پُررنگی به امر مشاوره کرده است چرا که یکی از عوامل تزلزل خانواده، ظهور و بروز مشکلات و اختلافات عدم آشنایی با مهارت‌های زندگی‌ست و تنها راه یادگیری آن استفاده از علم و راهنمایی‌های روانشناسان و مشاوران است و این افراد قوی و باسواد می‌توانند به عنوان تکیه گاه و چراغ راه جوانان در طول زندگی مشترک باشند بنابراین ما نیز توجه ویژه‌ای به این موضوع کردیم.

او با بیان اینکه بیشتر اختلافات در سال‌های اول زندگی‌ رخ می‌دهد، افزود: در جمع بندی‌های خود به این نتیجه رسیدیم بیشتر مشکلات و اختلافات در سال‌های آغازین زندگی شکل می‌گیرند و اگر زوج‌های جوان بتوانند این چند سال اول زندگی را مدیریت کنند ادامه زندگی برایشان هموارتر خواهد بود اما نکته اینجاست مدیریت چندسال اول زندگی با تکیه بر تجارب افراد مقدور نیست و باید مشاورانی در کنار جوانان قرار گیرند تا آنها را راهنمایی کنند.

منتظری با تاکید بر اینکه مشاوره فقط نباید قبل از ازدواج باشد، تصریح کرد: استفاده از خدمات مشاوره فقط نباید مختص به قبل از ازدواج باشد چرا که ما حین ازدواج و حتی سال‌ها بعد نیازمند استفاده از خدمات مشاوره هستیم و به مرور زمان هرچقدر از ازدواج بگذرد استفاده از این نیاز رشد پیدا می‌کند برای مثال وقتی زوجین صاحب فرزند می‌شوند نیاز به آموزش مهارت‌های فرزندپروری دارند و در هر مرحله از رشد کودک باید مشاورانی به پدر و مادر کمک کنند تا اطلاعات‌شان افزایش پیدا کند و بتوانند با پشتوانه علمی کودک خود را تربیت کنند.

این نماینده مجلس شورای اسلامی ادامه داد: وقتی کودک بزرگ می‌شود پرسشگری‌های او در زمینه‌های مختلف نیز آغاز می‌شود بنابراین لازم است پدر و مادری که به دفاتر مشاوره مراجعه می‌کنند از مشاوره دینی هم استفاده کنند تا بتوانند به سوالات فرزند خود پاسخ دهند برای مثال یکی از سوالات متداولی که بچه‌ها می‌پرسند این است که خدا چه شکلی است؟ معمولا پدر و مادرها در پاسخ دادن به این سوال عاجزند و می‌گویند بزرگ شدی خودت متوجه می‌شوی بنابراین این کودک بامجهولات ذهنی بزرگ می‌شود و در آینده دچار مشکل خواهد شد پس ضروری‌ است مشاوری در کنار پدر و مادر حضور داشته باشد تا به آنها کمک کند در برابر سوال‌های متفاوت بچه‌ها پاسخ اغناکننده ارائه دهند.

نائب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: اخیرا جلسه‌ای با 300 خانواده داشتم که از آنها پرسیدم چند نفر از شما برای کلاس‌های تقویتی مانند ریاضی، فیزیک، شیمی و... معلم خصوصی نگرفتید؟ حدودا 10 نفر دست‌ خود را بالا گرفتند و این نشان داد 90 درصد از خانواده‌های حاضر در جمع از معلم خصوصی استفاده کردند چون می‌دانند در این دروس تخصصی است و آنها نمی‌توانند به بچه‌شان آموزش دهند سپس سوال پرسیدم چند نفر از شما در این جمع یکبار فرزند خود را نزد مشاور برده تا به سوالات او پاسخ دهد؟ این بار حدود 6 الی 7 نفر دست خود را بالا آوردند و بقیه چون مشاوره را امر تخصصی نمی‌دانند و به اطلاعات عمومی خود اکتفا می‌کنند حتی یکبار هم نزد مشاوره نرفته بودند.

منتظری در پاسخ به این سوال که چه راهکاری برای هزینه‌های گران خدمات مشاوره‌ دارید؟ گفت: با همکاری وزارت بهداشت و درمان و آموزش و پرورش می‌توان بخشی از هزینه‌ها را کاهش داد درواقع ما الان منتظر هستیم طرح جوانی جمعیت که در شورای نگهبان به سر می‌برد تصویب شود تا سپس تامین هزینه‌ها را پیش بینی کنیم.

او افزود: ما برای درمان سلامت جسم بیمه داریم اما برای مسائل روحی که بسیار گران است و هزینه آن ساعتی دریافت می‌شود بیمه نداریم بنابراین در طرح جوانی جمعیت پیگیر بیمه خدمات روانی هستیم.

منتظری در پاسخ به این سوال که آیا مشاوره‌های پیش از ازدواج در این طرح «الزامی» پیش بینی شده است یا خیر؟ بیان کرد: اگر مشاوره‌های پیش از ازدواج را اختیاری قرار دهیم خانواده‌ها ضرر می‌کنند بنابراین باید آموزش‌ها الزامی باشد تا شاهد رشد متوازن علمی بین همه زوجین باشیم در این میان دختر و پسر در آستانه ازدواجی خودشان مسائل لازم را بهتر بلد باشند، می‌توانند در این جلسات حضور داشته باشند تا تجارب خود را منتقل کنند.

او گفت: جوانان ما حوصله نشستن پای صحبت‌های یک نفر را ندارند باید شیوه‌های آموزش نیز تغییر کند  تا آنها با میل و رغبت در کلاس‌های آموزشی حضور پیدا کنند.

این نماینده مجلس شورای اسلامی درباره زمان این کلاس‌های آموزشی افزود: میزان ساعت ارائه بسته‌های آموزشی در طرح «جوانی جمعیت و خانواده» تعریف شده که پس از تصویب در دستورالعمل آن اشاره خواهد شد.

با هزینه کردن در زمان پیش از ازدواج، جلوی هزینه‌های سنگین‌ طلاق را بگیریم

1 طلاق به ازای هر 2 ازدواج نشان دهنده بحرانی بودن زندگی مشترک جوانان تهرانی است درحالی که بررسی آمادگی نامزدها برای ازدواج، ارزیابی هم کف بودن و یا هماهنگی و همسانی نامزدها و ارزیابی مهارت‌های زندگی مشترک آنها سه هدف اصلی از مشاوره‌ پیش از ازدواج است که اگر برای هر دختر و پسری انجام شود تاثیر بسزایی در ادامه زندگی‌شان خواهد داشت و حتی می‌تواند از بروز طلاق در جامعه جلوگیری کند. پُرواضح است که اگر هزینه‌ها را پیش از ازدواج صرف کنیم جلوی بسیاری از آسیب‌های فردی و اجتماعی گرفته خواهد شد و لااقل کمتر شاهد وجود فرزندان طلاق در جامعه خواهیم بود.