بانوان پلاس- امیدبانوان؛ ایرنا نوشت: زایمان طبیعی همیشه با اما و اگرهای زیادی همراه بوده است. بسیاری از مادران ترجیح می دهند زیر تیغ جراحی بروند و سزارین شوند اما تن به زایمان طبیعی ندهند. همه این ها به دلیل به  حرف و حدیث هایی است که موجب شده مادران از زایمان طبیعی برای خودشان ترسی غیر منطقی بسازند و از این مدل زایمان هراس داشته باشند. در همین رابطه مریم فرمهینی فراهانی دکترای تخصصی بهداشت باروری، استادیار دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران و عضو هئیت علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران در این گفت‌وگو از جزئیات زایمان طبیعی می گوید و به سوالات خیلی از مادران پیرامون این مسئله پاسخ می‌دهد.

چرا گفته می شود که بیش از اندازه نسبت به درد زایمان بزرگ نمایی شده است؟ آیا همین ایجاد هراس است که باعث کاهش چشمگیر آمار زایمان طبیعی در بیمارستان ها شده است؟

 زایمان طبیعی پروسه ای بر اساس طبیعت بدن است. به همین جهت ، درد زایمان نیز، بر اساس طبیعت بدن مادر و بیشتر از حد  تحمل مادر باردار نیست. هر چه در مراحل زایمانی، کمتر مداخله و دستکاری صورت گیرد، این درد  کمتر و زایمان خوشایند تر خواهد بود. این مدل زایمان، امروزه تحت عنوان زایمان فیزیولوژیک نامیده می شود که در اکثر کشورها انجام و در ایران نیز، در بسیاری از بیمارستان ها و زایشگاه های کشور در حال اجرا است. در  زایمان فیزیولوژیک، مادر در امر زایمان مشارکت دارد و منفعل نیست و در کنار ماما یا پزشک متخصص زنان، مراحل زایمانی خود را پیش می برد و خاطره خوشی در خاطرش ثبت می شود.

 دلیل اینکه بیشتر مادران ترجیح می دهند سزارین شوند چیست؟ آیا مادرانی هستند که درد زایمان طبیعی خارج از تحمل آن ها باشد؟

هزاران هزار سال است که مادران در تمام نقاط جهان فرزندان خود را به شیوه طبیعی به دنیا آورده اند.هیچ زنی نیست که توان زایمان طبیعی را نداشته باشد چرا که این نوع زایمان در طبیعت زنان گذاشته شده است. ترس از زایمان طبیعی مهمترین عامل است. همین ترس باعث ایجاد دردی غیرقابل تحمل و ناخوشایند برای مادر می شود. این درحالی است که درد طبیعی ناشی از از زایمان، با طبیعت بدن مادران مطابقت دارد و شبیه به درد قاعدگی با شدت بیشتر است اما از تحمل مادران خارج نیست.

الگوی درد زایمان طبیعی به این صورت است که هنگام زایمان به مدت 40 تا 60 ثانیه درد شروع و سپس به مدت دو دقیقه بدن استراحت و مجدد درد شروع می شود. یعنی درد زایمان از ابتدا با شدت زیاد شروع نمی شود و کم کم آغاز و همراه با گرفتگی و انقباض رحم برای خروج جنین ادامه دارد و در مرحله آخر شدت می گیرد.

در نتیجه دردهای زایمانی مداوم نیست و الگوی این دردها، به گونه ای است که مادر می تواند در فواصل بین دردهای زایمانی استراحت کند. با انجام حرکات چرخشی لگن، راه رفتن آزادانه در اتاق زایمان، ماساژ های زایمانی، موسیقی درمانی، رایحه درمانی و آب درمانی که با آموزش و راهنمای مامای آموزش دیده انجام می شود، می توان شدت این درد ها و طول مدت آنها را به میزان قابل توجهی کاهش داد.  حال آنچه که باعث درد های شدید زایمانی می شود، ترس از ناشناخته های زایمان طبیعی، توجه به شایعات و عدم آگاهی مادران به ویژه مادرانی که برای اولین بار قرار است زایمان کنند، سبب این ترس و در نتیجه ترس شدید نیز منجر به تنش و دردهای شدید می شود.

 برای کاهش این ترس چه راهکارهایی وجود دارد؟ آیا این درست است که در این زمینه باید فرهنگ سازی از دوران نوجوانی دختران شکل بگیرد؟

باید کمک کنیم ترس از ناشناخته های مادران از زایمان طبیعی کاهش پیدا کند.امروزه، کلاس های آمادگی برای زایمان، در اکثر مراکز بهداشتی و مراکز مشاوره مامایی،  برای مادران باردار برگزار می شود. در این کلاسها، مادر با فرایند بارداری و مراحل زایمانی آشنا و به تمامی سوالات و ابهامات وی که باعث ترس و نگرانی وی از زایمان می شود، پاسخ داده می شود. برای مثال در طی دوره این دوره، ما تورهای بیمارستان و زایشگاه برای مادران داریم تا با محیط و فضا ی زایمان، کاملا آشنا شده و ترس هایش از قبل برطرف شود. حتی در این دوره، پدرها نیز در کلاس ها می توانند شرکت کنند تا بتوانند شرایط روحی مادر باردار را درک کرده و تا تکمیل مراحل زایمان همراه همسر خود باشند. همچنین مادران باردار با شرکت در کلاس های آموزشی به حقوق خود در زمینه تصمیم گیری برای نوع زایمان در اتاق زایمان آشنا شده و در ادامه این مسئله سبب کاهش اتفاق های ناخوشایند در هنگام زایمان می شود.فزهنگ سازی در این زمینه نباید موکول به زمان بارداری شود بلکه حتما باید قبل از آن زنان و دختران جوان از این نوع زایمان و خطرات کمتر آن برای سلامتی شان اطلاع داشته باشند.

بسیاری از روانشناسان بر این باور هستند که حضور همسر در اتاق زایمان می تواند موجب دلگرمی زنان شود .هنگام زایمان طبیعی همسر می تواند در اتاق زایمان حضور داشته باشد؟

 در بیشتر بیمارستان ها این شرایط برای ورود پدر به اتاق زایمان فراهم است. حتی در بیمارستان های دولتی. البته بهتر است که همراه مادر در اتاق زایمان، خود یک همراه آموزش دیده و از قبل به همراه مادر در کلاسهای آمادگی برای زایمان شرکت کند. آموزش پدر کمک می کند تا همراهی موثری داشته باشد اما همراهی که آموزش ندیده است، حضورش در اتاق زایمان، برای مادر استرس زا باشد. حتی در بیشتر بیمارستان ها، این امکان فراهم شده که در صورت تمایل مادر باردار، وی می تواند تقاضای داشتن مامای همراه کرده تا مراحل زایمانی را با کمک و راهنمایی او راحت تر و خوشایند تر سپری کند.

 آیا این شایعه حقیقت دارد که گاهی پزشک زایمان طبیعی را به مرحله سزارین می کشاند؟

 خیر. به هیچ عنوان این موضوع صحت ندارد . از آنجا که زایمان یک امر منحصر به فرد و کاملا قابل پیش بینی نیست، ممکن است در فرایند زایمان طبیعی، اختلال یا وقفه ای پیش بیاید و علی رغم داشتن درد ها و انقباضات رحمی، زایمان مادر، پیشرفتی نداشته باشد که در این شرایط برای حفظ جان مادر و جنین علی رغم میل مادر پزشک مجبور به انجام سزارین شود.

همچنین در نظر داشته باشید که انجام زایمان کاری گروهی است. پزشک به همراه تعدادی ماما این مراحل را زیر نظر دارند در نتیجه نمی توان تصور کرد که یک گروه از اصول اخلاقی تخطی کنند و این مسئله بسیار دور از ذهن است.

برخی شایعات درباره زایمان طبیعی از فشار به مغز جنین هنگام عبور از کانال واژینال می گویند. آیا زایمان طبیعی و فشار های ناشی ازآن منجر به آسیب کودک می شود؟

این شایعات درست نیست.اگر این مورد صحت داشته باشد پیش از انجام زایمان طبیعی همه نوزادان باید با نارسایی های مغزی زندگی شان را شروع می کردند ! همان طور که گفتم زایمان طبیعی قدمتی به اندازه عمر بشر در کره زمین دارد .پس این شایعات به هیچ عنوان صحت ندارد.تحقیقات در کشورهای مختلف به ویژه بر روی هوش کودکان نشان داده کودکانی که از طریق زایمان طبیعی متولد شده اند به نسبت کودکانی که سزارین شده ضریب هوشی بالاتری دارند. چرا؟ چون جنین در انقباض های رحم مادر تحت تحریک هایی که صورت می گیرد هوشیارانه عمل کرده و به نوعی مشارکت دارد. این تحریک فیزیکی او، سبب هوشیاری بیشتر جنین نسبت به نوزادانی می شود که به واسطه زایمان سزارین به دنیا می آیند. از طرفی کانال زایمان بافتی نرم دارد و بچه را در زمان تولد به سمت پایین هدایت می کند. این امر به یکباره و تحت فشارهای ناگهانی رخ نمی دهد بلکه این پروسه ساعت ها به طول می انجامد در نتیجه آسیبی به کودک وارد نمی شود. 

 آیا فشارهای زایمان طبیعی باعث فشار به سر جنین و تغییر حالت سر وی می شود؟

خیر. همان طور که اشاره کردم در طی زایمان طبیعی، سر جنین از کانال زایمانی که با عضلات و بافت نرم پوشیده شده عبور می کند. بنابراین فشارهای رحمی، فقط سبب حرکت جنین به سمت خارج بدن مادر می شود. در بعضی مواقع ممکن است سر جنین برای تطابق با لگن مادر و کانال زایمانی کمی تغییر شکل دهد. این موضوع به دلیل وجود فاصله هایی که بین استخوان های سر جنین ازهم وجود دارد، اتفاق می افتد و در عرض ۲۴ ساعت بعد از زایمان، سر نوزاد به حالت اولیه بر می گردد و تغییر حالت سر برطرف می شود. چراکه به دلیل خاصیت متحرک بودن استخوانهای سر نوزاد در ابتدای زندگی، هیچ فشار اضافه و آسیبی به مغز و سر وارد نمی شود.

برخی از مادران معتقد هستند زایمان طبیعی سبب افتادگی و شل شدن رحم مادر می شود؟ این چقدر صحت دارد؟

 افتادگی رحم، علل مختلفی دارد. از جمله چاقی مفرط، یبوست مزمن، سرفه های مداوم، برداشتن مداوم اجسام سنگین و... بنابراین همه افتادگی های رحم را نمی توان به بارداری و زایمان نسبت داد. البته بارداری های مکرر و با فواصل کوتاه نیز می تواند، سبب افتادگی رحم شود. ولی نوع زایمان، تاثیر چندانی بر این امر ندارد زیرا طول مدت مرحله خروج نوزاد از کانال زایمانی، در زایمان طبیعی، بسیار کوتاه است. همچنین از آنجا که بافت نگهدارنده رحم، حالت عضلانی و فنری شکل دارد می توان در دوره پس از زایمان با انجام ورزش های عضلانی کف لگن، رحم را به حالت اولیه خود بازگرداند و از افتادگی رحم جلوگیری کرد.

 مادران برای ورزش و گرفتن نتیجه بهتر برای جلوگیری از افتادگی رحم از چه زمانی باید شروع کنند؟

 بهترین زمان ، 10 روز پس از زایمان یا زمانی است که مادر احساس درد نداشته باشد. در مجموع زمان طلایی برای این کار  40 روز تا ۶ ماه بعد از زایمان است. اما از هر زمان شروع کند می تواند با انجام ورزش افتادگی رحمی را بهبود ببخشد. انجام ورزش‌های کف لگنی  برای هر سنی و در هر دوره‌ای به خانم‌ها توصیه می شود و انجام روزانه آن مانند مسواک زدن، ضروری است.

بعضی‌ها معتقدند زایمان طبیعی برای ورزشکاران با درد بیشتری همراه است. این موضوع واقعیت دارد؟

 خیر. هرچه بافت عضلانی ورزیده تر باشد انجام زایمان راحت تر می باشد. به همین دلیل ورزش های بارداری، به سلامت بافت عضلانی بدن کمک زیادی می کند و به شدت به مادران توصیه می شود.

 آیا زایمان  طبیعی می‌تواند مانند گذشته در منزل در ایران انجام شود؟

 متاسفانه خیر. امروزه در بسیاری از کشورهای اروپایی مانند، هلند، آلمان، انگلستان و... زایمان در منزل و توسط ماما انجام می‌شود. در این کشورها، ماما بسیار محترم شمرده شده و خدمات مامایی، تحت پوشش کامل بیمه های درمانی قرار می گیرد. زایمان در این کشورها معمولا توسط ماما انجام و تنها در صورت بروز مشکلات و عوارض از حضور متخصص زنان استفاده می شود. مراقبت های بارداری و پس از زایمان نیز، به عهده ماما است و ماماها  باید بعد از زایمان به طور مرتب به منزل مادر بروند و وضعیت او و نوزاد را زیر نظر بگیرند.

 آنها همچنین توصیه‌های لازم در مورد شیردهی، ورزش های لگن، بهبود زخم ناشی از سزارین و … را در اختیار مادران قرار می‌دهند. از آن جا که ماماها، وقت و فرصت بیشتری برای انجام مراقبت‌ها و مشاوره های دوران بارداری دارند، با ارائه آموزش‌های لازم به مادر، می‌توانند خدمات کاملی در اختیار مادر باردار قرار بدهند. این امر به کاهش هزینه‌های بهداشت و درمان نیز کمک می‌کند و اگر خدمات مامایی در ایران به طور کامل تحت پوشش بیمه قرار گیرد، مادران باردار می‌توانند، با پرداخت هزینه کمتر مراقبت‌های بارداری خود را به صورت کامل، تحت نظارت ماما انجام دهند و فقط در موارد بارداری‌های غیر طبیعی و پر خطر، به پزشک متخصص ارجاع شوند. اصلاح نظام ارجاع در حیطه‌های زنان و مامایی، قطعا سبب کاهش هزینه های بهداشت و درمان و نیز خدمات مطلوب تر به مادران می شود. قطعا با مشارکت فعالانه ماماها در امر مراقبت‌های بارداری و زایمان، تعداد زایمان های طبیعی نیز، افزایش خواهد یافت.